Research Article
Afet ve Acil Durumlarda Sosyal Altyapı Alanlarının Toplanma Alanı Olarak Belirlenme Kriterleri ve Yöntemi
Abstract
Kentsel mekânda yer alan boşluklar (açık ve yeşil alanlar, meydanlar, spor alanları, kamu kurum alanlarının bahçeleri vb. sosyal altyapı alanları) bir afet durumunda acil kurtarma, müdahale, yardım gibi desteklerin kentliye sunulabilmesi için son derece hayati öneme sahip alanları oluşturmaktadır. Bu alanların sahip olduğu öneme rağmen gerek ulusal gerekse de uluslararası ölçekte belirlenmiş yeterli düzeyde norm ve standartlar bulunmamaktadır. Ayrıca ülkemizde sorunlu kentleşme pratiği içerisinde toplanma alanlarının belirlenmesi için ortak kabul gören kriterler ve bu kriterlerin hangi sistemle değerlendirmeye alınacağına ilişkin tariflenmiş bir yöntem de bulunmamaktadır. Bu nedenle afet yönetimi çalışmalarında toplanma alanı olarak tariflenen bu tür alanların bir sistem dahilinde ele alınması gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmada, afet ve acil durumlarda toplanma alanlarını belirlemeye yönelik bir yöntem önerilmektedir. Çalışma, kullanılabilirlik, güvenlik ve erişilebilirlik kriterleri temelinde uygunluk ve yeterlilik ölçütlerini tartışmakta ve afet durumunda halkın toplanma alanlarının belirlenmesine yönelik Türkiye’nin bütün kentlerinde kullanılabilir bir kriter seti ve dört aşamalı bir yöntem ortaya koymaktadır.
Supporting Institution
Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı
Project Number
Ulusal Deprem Araştırma Programı UDAP-G-16-08
Thanks
Bu çalışma, 2019 yılında tamamlanan Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı’nın (AFAD) Ulusal Deprem Araştırma Programı tarafından desteklenen UDAP-G-16-08 Proje Numaralı “Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirme Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği” başlıklı proje kapsamında yapılan çalışmalara ve ortaya konulan yönteme dayanmaktadır.
References
- Aşıkkutlu H.S., Aşık Y., Yücedağ C., Kaya L.G., 2021. Olası deprem durumunda mahalle ölçeğinde Burdur kenti acil toplanma alanlarının yeterliliğinin saptanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1), 442-456.
- Bayra E., 2021. Büyük Doğu Japonya Depremi Sonrası Japon Mevzuatında Görülen Eksikliklerin Düzeltilmesi Bağlamında Deprem ve Hukuk, Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 27 (2), 1191-1206.
- Buldurur M.A., Kurucu H., 2015. İstanbul’da Afet Yönetimi ve Acil Ulaşım Yollarının Değerlendirmesi. Planlama Dergisi, 25 (1), 21 – 31.
- Chang S.E., 2003. Transportation planning for disasters: an accessibility approach. Environment and Planning A, 35(6), 1051-1072.
- Çelik H.Z., Aydın M.B., Partigöç N.S., Erdin H.E., 2018. Deprem Riskleri Bağlamında Toplanma Alanlarının Güvenlik Kriterleri Temelinde Değerlendirilmesi: Bayraklı (İzmir) Örneği. Natural Hazards and Disaster Management 04-06 Mayıs 2018, Sakarya, Türkiye, Bildiriler kitabı, 612-624.
- Doğan O., 2023. İş Güvenliği Uzmanlarının Bakış Açısıyla Acil Durum Toplanma Alan Özelliklerinin AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1): 112-124.
- Donegan H.A., Dodd F.J., Mcmaster T.B.M., 1992. “A New Approach To AHP Decision Making”, The Statistician, 41(3): 295-302.
- Ekin E., Sarikaya Z., 2021. Ahp Tabanlı Topsıs Yöntemi ile Afet Sonrası Acil Toplanma Alanlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Uygulama. Social Sciences Research Journal, 10 (3), 696-713.
- Erdin H.E., Çelik H.Z., Aydın M.B.S., Partigöç N.S., 2019. Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-08, Ankara, 2019.
- Erdin H.E., Çelik H.Z., Aydın M.B.S., Özcan N.S., Erdem U., 2017. Afet yönetimi içerisinde kentsel mekân ihtiyacı ve kentsel arazi kullanımları, Disiplinlerarası Afet Yönetimi Araştırmaları, (Editörler: Z. Toprak Karaman, O. Sancakdar, S.İ. Kaya), Birleşik Matbaacılık: İzmir, 255-272.
- Ertugay K., Duzgun S., 2006. Integrating physical accessibility of emergency establishments into earthquake risk assessment, International Engineering Conferences Proceedings, Middle East Technical University, Geodetic and Geographical Information Technologies Department, Ankara.
- European Centre on Prevention and Forecasting of Earthquakes (ECPFE), Earthquake Planning and Protection Organization (OASP), 2002. Emergency Evacuation of the Population in case of an Earthquake Emergency Evacuation, Handbook No:3, Athens, Greece, 72 p, Erişim adresi: https://ecpfe.oasp.gr/sites/default/files/eee_0.pdf
- Gerdan S., Şen A., 2020. Kocaeli/ Başiskele İlçesi Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 489-500.
- Gökgöz B.İ., İlerisoy Z.Y., Soyluk A., 2020. Acil Durum Toplanma Alanlarının AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 935-945.
- İncir A., Yorulmazel V., 2013. Temel afet bilinci, afet toplanma merkezleri, afet hazırlık müdahale kurulunun amaçları ve çalışmaları, TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu, 28-30 Kasım 2013, ss.1-8.
- Japon Uluslararası İşbirliği Ajans (JICA), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), 2002. Türkiye Cumhuriyeti “İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Plan Çalışması”, Son Rapor, Cilt V, Eylül 2002.
- Kadıoğlu M., Özdamar E., 2008. Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri, JICA Türkiye Ofisi, Ankara, 353 s.
- Kalkan M., 2022. Uşak Kentinde Belirlenen Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi. Resilience, 269-285.
- Kara H., 2007. Türkiye’deki Şehir Yerleşmelerinde Afet Sonrasına Yönelik Afet Merkezleri Planlaması. TMMOB Afet Sempozyumu, 279-288.
- Kavanoz S.E., 2020. Kentsel Direnç Kavramı Üzerine. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(1), 5-24.
- Konstantinidou M., Kepaptsoglou K., Karlaftis M., 2014. Transportation network post-disaster planning and management: a review part I: post-disaster transportation network performance. International journal of transportation, 2(3), 1-16.
- Liu L., Lin Y., Wang S., 2014. Urban design for post-earthquake reconstruction: A case study of Wenchuan County, China. Habitat International, 41, 290-299. Erişim adresi: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0197397513000957
- Maral H., Akgün Y., Çınar A.K., Karaveli A.S., 2015. İzmir’deki Afet Sonrası Toplanma ve Acil Barınma Alanları Üzerine Bir Değerlendirme. 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
- Mersin O., Şahin N., 2009. 1999’dan günümüze İzmir’de afet yönetimi. İzmir Afet Riskini Azaltma Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (Editörler: V. Tecim, Ç. Tarhan, B. Baradan, E. Kavas), ss. 35-49.
- Neufert E., 1979. Yapı Tasarımı Temel Bilgiler. Güven Yayıncılık, 474 s.
- Özdemir H., 2004. Afetlere Hazırlık Çalışmalarında Geçici İskân Alanlarının Belirlenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 9:12, 237 – 256.
- Öztürk F., Kaya G.K., 2020. Afet Sonrası Toplanma Alanlarının PROMETHEE Metodu ile Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, 1239-1252.
- Palazca A., Partigöç N.S., 2018. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılarak afet sonrası potansiyel toplanma alanlarının yer seçimi: Denizli kenti örneği VII. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu (UZAL-CBS 2018), 18-21 Eylül 2018, Eskişehir, Erişim adresi: http://uzalcbs.org/wp-content/uploads/bildiriler/2018/2018_6898.pdf Saaty T.L., 2008. Relative Measurement and Its Generalization in Decision Making Why Pairwise Comparisons Are Central in Mathematics For The Measurement of Intangible Factors The Analytic Hierarchy/Network Process, Review Of The Royal Spanish Academy Of Sciences Series A Mathematics, 102(2): 251-318.
- Saygılı H.B., Akpınar A., 2022. Aydın/Efeler Kentsel Yeşil Alanlarının Afet ve Acil Durum Toplanma Alanları Açısından Yeterliliğinin İncelenmesi, ADÜ Ziraat Dergisi, 2022;19(2): 305-311.
- Sohn J., 2006. Evaluating the significance of highway network links under the flood damage: An accessibility approach. Transportation research part A: policy and practice, 40(6), 491-506.
- Song X., Zhang Q., Sekimoto Y., Shibasaki R., 2014. Prediction of human emergency behavior and their mobility following large-scale disaster. KDD’14, August 24–27, 2014, New York, NY, USA. Erişim adresi: http://dx.doi.org/10.1145/2623330.2623628
- Sphere 2018. Sphere Rehberi: İnsani Sözleşme ve İnsani Yardımda Asgari Standartlar, Erişim adresi: https://spherestandards.org/wp-content/uploads/Sphere-Handbook-2018-Turkish.pdf
- Stain W.E., Mizzi P.J. 2007. “The Harmonic Consistency Index For The Analytic Hierarchy Process”, European Journal of Operational Research, 177(1): 488-497.
- Şekkeli Z., 2020. Afet ve Acil Durum Lojistiği Kapsamında Acil Durum Toplanma Merkezi Seçiminde AHP Yöntemi: Kahramanmaraş On İki Şubat Belediyesinde Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 903-930.
- Xu J., Yin X., Chen D., An J., Nie G., 2016. Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction 20(2016), 51-62.
- Yılmaz E., 2005. Analitik Hiyerarşi Süreci Tekniği ve Orman Kaynakları Planlamasına Uygulanması Örnekleri, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü, DOA Dergisi, Sayı:11, 1-33.
The Determination of Criteria and Method for Social Infrastructure Areas as Gathering Areas in case of Disaster and Emergency Situations
Abstract
Gaps in the urban areas (social infrastructure areas such as open and green areas, squares, sports areas, gardens of public institutions, etc.) constitute the necessary areas to give any assistance (emergency rescue, respons, prevention) to citizens in case of disaster. There is no adequate level of norms and standards stated both on a national and international scale despite the importance of these areas. In addition to this, there are no common accepted criteria to determine the gathering areas and also a define method which these criteria will be evaluated in the defective urbanization practices in our country. For this reason, gathering areas should be criticized within a system in disaster management studies. The aim of this study is to form an method for determining the criteria for gathering areas in case of disaster and emergency situations. The study discusses the suitability and sufficiency norm on the basis of usability, security and accessibility criteria. Moreover, a set of criteria that can be used in other cities of Türkiye are determined in order to define the gathering areas.
Project Number
Ulusal Deprem Araştırma Programı UDAP-G-16-08
References
- Aşıkkutlu H.S., Aşık Y., Yücedağ C., Kaya L.G., 2021. Olası deprem durumunda mahalle ölçeğinde Burdur kenti acil toplanma alanlarının yeterliliğinin saptanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1), 442-456.
- Bayra E., 2021. Büyük Doğu Japonya Depremi Sonrası Japon Mevzuatında Görülen Eksikliklerin Düzeltilmesi Bağlamında Deprem ve Hukuk, Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 27 (2), 1191-1206.
- Buldurur M.A., Kurucu H., 2015. İstanbul’da Afet Yönetimi ve Acil Ulaşım Yollarının Değerlendirmesi. Planlama Dergisi, 25 (1), 21 – 31.
- Chang S.E., 2003. Transportation planning for disasters: an accessibility approach. Environment and Planning A, 35(6), 1051-1072.
- Çelik H.Z., Aydın M.B., Partigöç N.S., Erdin H.E., 2018. Deprem Riskleri Bağlamında Toplanma Alanlarının Güvenlik Kriterleri Temelinde Değerlendirilmesi: Bayraklı (İzmir) Örneği. Natural Hazards and Disaster Management 04-06 Mayıs 2018, Sakarya, Türkiye, Bildiriler kitabı, 612-624.
- Doğan O., 2023. İş Güvenliği Uzmanlarının Bakış Açısıyla Acil Durum Toplanma Alan Özelliklerinin AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1): 112-124.
- Donegan H.A., Dodd F.J., Mcmaster T.B.M., 1992. “A New Approach To AHP Decision Making”, The Statistician, 41(3): 295-302.
- Ekin E., Sarikaya Z., 2021. Ahp Tabanlı Topsıs Yöntemi ile Afet Sonrası Acil Toplanma Alanlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Uygulama. Social Sciences Research Journal, 10 (3), 696-713.
- Erdin H.E., Çelik H.Z., Aydın M.B.S., Partigöç N.S., 2019. Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-08, Ankara, 2019.
- Erdin H.E., Çelik H.Z., Aydın M.B.S., Özcan N.S., Erdem U., 2017. Afet yönetimi içerisinde kentsel mekân ihtiyacı ve kentsel arazi kullanımları, Disiplinlerarası Afet Yönetimi Araştırmaları, (Editörler: Z. Toprak Karaman, O. Sancakdar, S.İ. Kaya), Birleşik Matbaacılık: İzmir, 255-272.
- Ertugay K., Duzgun S., 2006. Integrating physical accessibility of emergency establishments into earthquake risk assessment, International Engineering Conferences Proceedings, Middle East Technical University, Geodetic and Geographical Information Technologies Department, Ankara.
- European Centre on Prevention and Forecasting of Earthquakes (ECPFE), Earthquake Planning and Protection Organization (OASP), 2002. Emergency Evacuation of the Population in case of an Earthquake Emergency Evacuation, Handbook No:3, Athens, Greece, 72 p, Erişim adresi: https://ecpfe.oasp.gr/sites/default/files/eee_0.pdf
- Gerdan S., Şen A., 2020. Kocaeli/ Başiskele İlçesi Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 489-500.
- Gökgöz B.İ., İlerisoy Z.Y., Soyluk A., 2020. Acil Durum Toplanma Alanlarının AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 935-945.
- İncir A., Yorulmazel V., 2013. Temel afet bilinci, afet toplanma merkezleri, afet hazırlık müdahale kurulunun amaçları ve çalışmaları, TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu, 28-30 Kasım 2013, ss.1-8.
- Japon Uluslararası İşbirliği Ajans (JICA), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), 2002. Türkiye Cumhuriyeti “İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Plan Çalışması”, Son Rapor, Cilt V, Eylül 2002.
- Kadıoğlu M., Özdamar E., 2008. Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri, JICA Türkiye Ofisi, Ankara, 353 s.
- Kalkan M., 2022. Uşak Kentinde Belirlenen Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi. Resilience, 269-285.
- Kara H., 2007. Türkiye’deki Şehir Yerleşmelerinde Afet Sonrasına Yönelik Afet Merkezleri Planlaması. TMMOB Afet Sempozyumu, 279-288.
- Kavanoz S.E., 2020. Kentsel Direnç Kavramı Üzerine. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(1), 5-24.
- Konstantinidou M., Kepaptsoglou K., Karlaftis M., 2014. Transportation network post-disaster planning and management: a review part I: post-disaster transportation network performance. International journal of transportation, 2(3), 1-16.
- Liu L., Lin Y., Wang S., 2014. Urban design for post-earthquake reconstruction: A case study of Wenchuan County, China. Habitat International, 41, 290-299. Erişim adresi: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0197397513000957
- Maral H., Akgün Y., Çınar A.K., Karaveli A.S., 2015. İzmir’deki Afet Sonrası Toplanma ve Acil Barınma Alanları Üzerine Bir Değerlendirme. 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
- Mersin O., Şahin N., 2009. 1999’dan günümüze İzmir’de afet yönetimi. İzmir Afet Riskini Azaltma Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (Editörler: V. Tecim, Ç. Tarhan, B. Baradan, E. Kavas), ss. 35-49.
- Neufert E., 1979. Yapı Tasarımı Temel Bilgiler. Güven Yayıncılık, 474 s.
- Özdemir H., 2004. Afetlere Hazırlık Çalışmalarında Geçici İskân Alanlarının Belirlenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 9:12, 237 – 256.
- Öztürk F., Kaya G.K., 2020. Afet Sonrası Toplanma Alanlarının PROMETHEE Metodu ile Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, 1239-1252.
- Palazca A., Partigöç N.S., 2018. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılarak afet sonrası potansiyel toplanma alanlarının yer seçimi: Denizli kenti örneği VII. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu (UZAL-CBS 2018), 18-21 Eylül 2018, Eskişehir, Erişim adresi: http://uzalcbs.org/wp-content/uploads/bildiriler/2018/2018_6898.pdf Saaty T.L., 2008. Relative Measurement and Its Generalization in Decision Making Why Pairwise Comparisons Are Central in Mathematics For The Measurement of Intangible Factors The Analytic Hierarchy/Network Process, Review Of The Royal Spanish Academy Of Sciences Series A Mathematics, 102(2): 251-318.
- Saygılı H.B., Akpınar A., 2022. Aydın/Efeler Kentsel Yeşil Alanlarının Afet ve Acil Durum Toplanma Alanları Açısından Yeterliliğinin İncelenmesi, ADÜ Ziraat Dergisi, 2022;19(2): 305-311.
- Sohn J., 2006. Evaluating the significance of highway network links under the flood damage: An accessibility approach. Transportation research part A: policy and practice, 40(6), 491-506.
- Song X., Zhang Q., Sekimoto Y., Shibasaki R., 2014. Prediction of human emergency behavior and their mobility following large-scale disaster. KDD’14, August 24–27, 2014, New York, NY, USA. Erişim adresi: http://dx.doi.org/10.1145/2623330.2623628
- Sphere 2018. Sphere Rehberi: İnsani Sözleşme ve İnsani Yardımda Asgari Standartlar, Erişim adresi: https://spherestandards.org/wp-content/uploads/Sphere-Handbook-2018-Turkish.pdf
- Stain W.E., Mizzi P.J. 2007. “The Harmonic Consistency Index For The Analytic Hierarchy Process”, European Journal of Operational Research, 177(1): 488-497.
- Şekkeli Z., 2020. Afet ve Acil Durum Lojistiği Kapsamında Acil Durum Toplanma Merkezi Seçiminde AHP Yöntemi: Kahramanmaraş On İki Şubat Belediyesinde Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 903-930.
- Xu J., Yin X., Chen D., An J., Nie G., 2016. Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction 20(2016), 51-62.
- Yılmaz E., 2005. Analitik Hiyerarşi Süreci Tekniği ve Orman Kaynakları Planlamasına Uygulanması Örnekleri, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü, DOA Dergisi, Sayı:11, 1-33.
There are 36 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Urban and Regional Planning |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Project Number | Ulusal Deprem Araştırma Programı UDAP-G-16-08 |
| Early Pub Date | June 13, 2023 |
| Publication Date | June 24, 2023 |
| Submission Date | February 17, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023 Volume: 5 Issue: 1 |
Cite
Cited By
Spor Komplekslerinin Deprem Sonrası Kullanımı ve Potansiyelleri: Kahramanmaraş ve Gaziantep Örnekleri
Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD)
https://doi.org/10.30785/mbud.1334040
OPEN ACCESS AND CC LICENSE